اطلاعاتی جامع درباره نوار قلب

قلب یکی از آسیب پذیرترین اعضای بدن بوده و مشکلات مرتبط با آن، عامل تعداد زیادی از مرگ و میر هاست. نوار قلب جزو ابتدایی ترین و اساسی ترین معاینات قلبی می باشد که باعث تشخیص سریع بسیاری از مشکلات قلبی می شود. در این روش با کمک یک سری الکترودها جریانی وارد بدن می شود و با تقویت فعالیت الکتریکی قلب، آن ها را ثبت می کند.

در ادامه نمونه ای از نوار قلب را می توانید مشاهده کنید.

نوار قلب

آمار نشان می دهد بیماری های قلبی عامل 40 درصد مرگ و میرها می باشد. حتی اگر مشکلات قلبی منجر به مرگ نشوند، ممکن است تهدید بزرگی برای سلامتی محسوب شوند. از این رو تشخیص به موقع بیماری های قلبی حائز اهمیت می باشد.

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام جزو قدیمی ترین و اساسی ترین معاینات پزشکی برای بررسی عملکرد قلب و تشخیص مشکلات مرتبط با آن می باشد.

نوار قلب یکی از مهم ترین راه ها برای تشخیص بیماری های قلبی بوده و با استفاده از آن می توان به اطلاعات مفیدی دست یافت.

نوار قلب روشی است که طی آن جریان الکتریکی ایجاد شده به وسیله ی قلب طی هر ضربان، شناسایی می شود و اطلاعات حاصله ضبط شده ( اغلب روی کاغذ) برای تفسیر عملکرد قلب مورد بررسی قرار می گیرد.

قلب یک عضو ماهیچه ای بوده و مثل سایر ماهیچه ها در اثر دپلاریزاسیون الکتریکی، منقبض می گردد. در حقیقت نوار قلب نمایشی است از فعالیت الکتریکی قلب که برای مدت مشخصی (چند دقیقه) تقویت و ثبت می شود.

برای گرفتن نوار قلب الکترودهایی در بخش های مختلف بدن ( قفسه ی سینه، مچ پا و … ) قرار داده می شود. اغلب چهار الکترود روی دست ها و پاها و شش الکترود بر روی بخش های مختلف قفسه ی سینه چسبانده می شوند.

بعد از آغاز فعالیت دستگاه، جریان یک میلی ولتی از منبع وارد بدن می گردد.

امواج الکتروکاردیوگرام و تفسیر آن

امواج الکتروکاردیوگرام در حالت نرمال مطابق شکل شماره ی یک خواهد بود. هر یک از اجزای موجود در الکتروکاردیوگرام بیانگر قسمتی از فعالیت الکتریکی سلول های قلبی می باشد. برای سهولت تفسیر، این بخش ها نام گذاری شده اند.

• موج P

این موج نخستین موج الکتروکاردیوگرام بوده و گذر جریان الکتریکی را از دهلیزها نشان می دهد. این موج در حالت نرمال، کمی گرد، صاف و متقارن می باشد و بیانگر دپولاریزاسیون دهلیزها می باشد.

• بخش PR ( فاصله ی PR )

از بخش آغازین موج P تا شروع بخش QRS فاصله ی PR نام دارد. این قسمت مدت زمان لازم جهت رسیدن موج دپولاریزاسیون از دهلیزها به بطن ها را نشان می دهد. بیشترین قسمت فاصله ی PR به دلیل وقفه ی ایمپالس در گره AV ایجاد می شود.

• کمپلکس QRS

این قسمت در حقیقت مجموع سه موج می باشد که در کل دپولاریزاسیون بطن ها را نشان می دهند.

در کمپلکس QRS اولین موج منفی، موج Q نامیده می شود.

به نخستین موج مثبت در این مجموعه، موج R گفته می شود.

به نخستین موج منفی پس از موج R، موج S گفته می شود.

از آنجایی که احتمال دارد  امواج Q، R و S با همدیگر مشاهده نشوند، مجموع آنها کمپلکس QRS نامیده می شود.

• قطعه ی ST

از بخش پایانی کمپلکس QRS  تا آغاز موج T، قطعه یST  نامیده می شود که بیانگر مراحل آغازین دپولاریزاسیون بطن ها می باشد.

• موج T

این موج شکلی گرد و مثبت دارد و پس از کمپلکس QRS مشاهده می شود و مراحل پایانی دپولاریزاسیون بطن ها را نشان می دهد.

• فاصله ی QT

فاصله ی بین آغاز کمپلکس QRS تا انتهای موج T، فاصله یQT نام دارد و نشان دهنده ی مدت زمان ضروری برای مجموع فعالیت بطن ها در هر چرخه ی قلبی می باشد.

• موج U

این موج پس از موج T مشاهده می شود و ظاهری گرد و کوچک دارد. البته این موج همیشه قابل مشاهده نمی باشد.

کاربردهای نوار قلب

همان گونه که قبلا نیز اشاره شد، نوار قلب نخستین قدم برای تشخیص بیماری های قلبی می باشد.

بیماری هایی نظیر آریتمی های قلبی، انفارکتوس حاد، انفارکتوس میوکارد، بزرگ شدن دهلیزها و بطن ها، و بیماری های پریکارد و حتی تشخیص بخش هایی از قلب که خونرسانی مناسبی ندارند، با استفاده از نوار قلب به راحتی قابل تشخیص می باشند.

علاوه بر موارد فوق در پاره ای از موارد می توان با تفسیر نوار قلب، بیماری هایی نظیر فشار خون بالا و تیروئید را نیز تشخیص داد.

البته برای سنجش توانایی عروق کرونری نمی توان به الکتروکاردیوگرام معمولی اکتفا نمود و بهتر است الکتروکاردیوگرام ورزش (تست ورزش) نیز انجام شود. در این روش الکتروکاردیوگرام در شرایطی انجام می شود که بیمار در حال انجام فعالیت های ورزشی مشخصی است و قلب تا حدی تحت فشار می باشد. هر نوع خون رسانی و اکسیژن رسانی ناقص در الکتروکاردیوگرام ورزش ثبت می شود و به سادگی می توان اختلال عروق کرونری را تشخیص داد.

توصیه های مهم قبل از گرفتن نوار قلب

البته که مانند هر نوع عمل تشخیصی یا درمانی دیگر نیاز به شرایط خاصی ندارد اما می توانید برای سهولت در روند انجام آن رعایت کنید عبارت اند از:

• نکته ای قبل از انجام نوار قلب لازم است رعایت کنید این است که شب قبل از انجام آن استحمام کنید و موهای قسمت مورد نظر را ازاله کنید تا الکترود ها به راحتی نصب شوند و از البسه مخصوص مانند کاور می توانید استفاده کنید.
• پیش از انجام الکتروکاردیوگرام، بیمار بایستی فعالیت فیزیکی شدید انجام ندهد.
• بهتر است در اتاقی که نوار قلب گرفته می شود رادیو و تلویزیون نباشد و کسی به تخت تکیه ندهد.
• بهتر است آقایان قبل از گرفتن نوار قلب موهای سینه را زدوده باشند.
• استرس و فشار عصبی ممکن است تاثیر زیادی روی نتیجه ی نوار قلب داشته باشد، پس بهتر است قبل از انجام تست از هر نوع استرس و فشار عصبی دوری نمایید.

نحوه ی گرفتن نوار قلب

از آنجایی که نوار قلب نقش مهمی در تشخیص بیماری ها و نارسایی قلبی دارد، بهتر است کمی در مورد نحوه ی انجام آن صحبت نماییم.

در ابتدا بهتر است بدانید که این عمل تشخیصی می تواند در چند روش مختلف انجام شود .اما به طور کلی با استفاده از وصل شدن تعداد حس گر تحت عنوان الکترود ها به نواحی هم چون بازو، پا، سینه صورت می گیرد. تمامی این موارد نیز با کمک دستگاهی با نام ECG متصل می شوند.

پس از معاینه ی پزشک و برای تسریع روند درمان، بایستی یک  الکتروکاردیوگرام از قلب تهیه شود. برای گرفتن نوار قلب، از بیمار خواسته می شود لباس های خود را در بیاورد و روی تخت به طور صاف دراز بکشد.

ممکن است قبل از شروع، مقداری ژل لیدوکائین برای ثبت بهتر امواج روی پوست بیمار مالیده شود.

در بخش اول این عمل در حین انجام استراحت در حالی که خیلی راحت بر روی تخت خوابیده اند انجام می شود.

سپس در قسمت بعدی در حین تست ورزش بر روی دوچرخه یا تردمیل تست گرفته شود.

سپس تکنسین ده الکترود را با کمک پد چسب به قفسه ی سینه و دست ها و پاها متصل می کند. در این مدت بیمار بایستی در وضعیتی بی حرکت باقی بماند.

پس از روشن شدن دستگاه، جریان توسط منبع وارد بدن می شود و رایانه اطلاعات اصل از نوار قلب را روی کاغذ مخصوص ترسیم می کند.

کل این مراحل طی ده دقیقه انجام می گیرد. پس از گرفتن نوار قلب، الکترودها از بدن جدا می شوند و بیمار قادر است به راحتی به فعالیت های روزانه ی خود بپردازد.

لازم به ذکر است: دستگاه ضبط ECG معمولاً ریتم قلب و فعالیت الکتریکی شما را به صورت نمودار نمایش داده شده به صورت الکترونیکی یا چاپ شده روی کاغذ نشان می دهد.

ممکن است نتوانید بلافاصله نتایج نوار قلب خود را بدست آورید. ممکن است لازم باشد که توسط پزشک متخصص به بررسی موارد ضبط شده بپردازید تا ببینید آیا نشانه هایی از مشکل احتمالی وجود دارد یا خیر. قبل از این که بتوانید به شما بگوید آیا مشکلی وجود دارد، ممکن است آزمایشات دیگری نیز لازم باشد.

ممکن است لازم باشد چند روز بعد به بیمارستان، کلینیک یا پزشک عمومی مراجعه کنید تا نتایج خود را با یک دکتر در میان بگذارید.

نوار قلب اثرات جانبی در پی دارد؟

نوار قلب یک تست فوری، ایمن و بدون درد شمرده می شود. برای این که هر گونه نگرانی از شما دور شود بهترین متخصص قلب و عروق در تهران می گوید: در حین انجام این تست الکتریسیته ای وارد بدن شما نمی شود.

تنها ممکن است هنگام برداشتن الکترودها از روی پوست، کمی ناراحتی وجود داشته باشد، مانند برداشتن یک چسب و به صورت نادر در برخی از افراد ممکن است در جایی که الکترودها متصل شده اند، بثورات خفیف را تجربه کنید.

لازم است بدانید که نوار قلب ورزشی در شرایط کنترل شده انجام می شود. فردی که این آزمایش را انجام می دهد، شما را با دقت تحت نظر خواهد گرفت و اگر علائمی را احساس کردید یا احساس ناراحتی کردید، آزمایش را متوقف می کند.

نتیجه گیری

با انجام این عمل می توان بسیاری از بیماری های قلبی را به خوبی تشخیص داد و این گونه با کمک تشخیصی صحیح و به موقع می توان روند درمانی را سریع تر آغاز کرد و در نهایت خطر کمتری سلامتی شما را تهدید می کند.